O nama

Etički kodeks je kreiran u skladu sa Etičkim kodeksom usvojenim od strane Saveza društava psihoterapeuta Srbije. Etički principi su izvedeni iz vrijednosti povezanih sa ljudskim pravima uvrštenim u Univerzalnu deklaraciju o ljudskim pravima i ukazuju na stavove koje treba zauzeti da bi se ove vrijednosti prevele u profesionalnu praksu.

Etički kodeks ima više ciljeva:

• da poveća svijest terapeuta i njegovo razmišljanje o etici (o vrijednostima i principima kao i o normama i zabranama);
• regulisanje neodgovarajućeg ponašanja (da zaštiti klijente od neetične primjene psihoterapije od strane psihoterapeuta i onih koji se obučavaju);
• unapređenje optimalnog ponašanja (postavljanje standarda za svoje članove).

Psihoterapeutska disciplina i profesija

Psihoterapija je kako naučna tako i primjenjena disciplina. Ona je takođe i posebna profesija. Kako se psihoterapija razvijala kao specifična naučna disciplina, potreba za njenim etičkim kodeksom smatra se dijelom razvoja njenog identiteta.

Psihoterapija je sistematsko korišćenje odnosa između psihoterapeuta i klijenta da bi se izazvale promjene na kognitivnom planu, u osećanjima i ponašanju i daljem razvoju.

Psihoterapeutska disciplina karakteriše se posvećenošću da se na odgovoran način postigne pomenuti cilj.

Psihoterapeuti poštuju dostojanstvo i vrijednost pojedinca i teže očuvanju i zaštititi fundamentalnih ljudskih prava.

Od psihoterapeuta se zahteva da koriste svoju stručnost uzimajući u obzir dostojanstvo pojedinca i uvažavajući najbolji interes klijenta.

Psihoterapeuti poštuju druge pripadnike svoje profesije i srodnih profesija i čine svaki mogući napor, koliko god to u stanju i kada to nije u konfliktu sa interesom njihovih interesa, da pruže potpunu informaciju i pruže uzajamno poštovanje.

Oni koriste svoje vještine samo za one svrhe koji su u skladu sa ovim vrijednostima i ne dozvoljavaju svijesno drugim licima da ih zloupotrebljavaju.

Vršeći svoju profesiju psihoterapeuti jesu podložni etičkim principima u slijedećim oblastima:

• odgovornost,
• profesinalna kompetencija i usavršavanje,
• povjerljivost,
• dobrobit klijenta,
• profesionalni odnosi,
• pravo na jasnu i istinitu informaciju,
• istraživanje u oblasti psihoterapije i
• konkretne zabrane.

Prilikom pružanja usluga, psihoterapeuti se drže najviših standarada svoje profesije oni prihvataju odgovornost za posljedice svojih postupaka i prakse i biraju ponašanje uzimajući u obzir široki spektar faktora naprimjer klijenta, sebe, onog koji se obučava, kolege i okruženje / zajednice kao celine. Psihoterapeuti nastoje da obezbede da se njihove usluge koriste na odgovarajući način.

Kao praktikujući psihoterapeuti oni znaju da imaju značajnu društvenu odgovornost zato što njihove preporuke i profesionalni postupci mogu izmjeniti živote drugih. Oni su svjesni ličnih, društvenih, organizacionih, finansijskih, ekoloških ili političkih situacija i pritisaka koji mogu dovesti do zloupotrebe njihovog uticaja.

Psihoterapeuti unaprijed razrjašnjavaju sa svojim klijentima sve stvari koje se mogu ticati njihovog zajedničkog rada. Oni izbegavaju odnose koji mogu ograničiti njihovu objektivnost ili dovesti do konflikta interesa.

Kao istraživači psihoterapeuti prihvataju odgovornost za izbor tema svojih istraživanja i metoda koje koriste u istraživanju analizama i izvještavanju. Oni planiraju istraživanje na način koji minimizira mogućnost da njihovi nalazi dovedu do zablude. Prilikom publikovanja izvještaja o radu oni nikada ne prikrivaju podatke koji osporavaju i priznaju postojanje alternativnih hipoteza i objašnjenja za njihove rezultate. Psihoterapeuti prihvataju priznanje samo za ono što su stvarno uradili. Oni unaprijed objašnjavaju svim odgovarajućim licima i agencijama očekivanja u vezi sa distribucijom i korišćenjem podataka. Mješanje u sredinu u kojoj se podaci prikupljaju drže se u najmanjoj mogućoj meri.

Održavanje visokih standarda kompetencije jeste odgovornost koju dijele svi psihoterapeuti u interesu javnosti i profesije u celini. Psihoterapeuti priznaju granice svoje kompetencije i ograničenja svojih tehnika. Oni pružaju samo one usluge i koriste samo one tehnike za koje su stekli kvalifikacije obukom i iskustvom. U onim oblastima u kojima još ne postoje priznati standardi psihoterapeuti preduzimaju sve neophodne mere predostrožnosti kako bi zaštitili dobrobit svojih klijenata. Oni su upoznati sa aktuelnim informacijama o zdravlju, nauci i svojoj profesiji u vezi sa uslugama koje pružaju.

Od psihoterapeuta se zahtjeva da se svojom profesijom bave na stručan i etičan način. Od njih se zahtjeva da posvete pažnju istraživanju i usvršavanju u naučnoj oblasti psihoterapije.

Za psihoterapeute se zahtjeva stalna profesionalna edukacija profesionalno usavršavanje i supervizija.

Psihoterapeuti treba da usavrše svoju praksu na one oblasti i metode liječenja za koje se može dokazati da su stekli dovoljno znanja i iskustva i za koje su sertifikovani.

Psihoterapeuti tačno prezentuju svoju kompetenciju obrazovanje obuku i iskustvo. Oni navode kao dokaz svog obrazovanja i profesionalne obuke samo one kvalifikacije i diplome koje su stečene na priznatim obrazovnim institucijama ili onim koje priznaje EAP. Oni obezbeđuju da na pravi način zadovolje minimalne profesionalne standarde koje je propisala EAP, relevantne kriterijume nacionalne organizacije, i kriterijume relevantne evropske organizacije za akreditaciju za modelitet ili metod za koji one postoje. Oni poštuju druge izvore obrazovanja obuke i iskustvo koje su stekli.

Kao praktikujući psihoterapeuti i kao nastavnici ili edukatori oni vrše svoje dužnosti pažljivo se pripremajući tako da njihova praksa bude u skladu sa najvišim standardima a komunikacija tačna aktuelna i relevantna.

Psihoterapeuti priznaju potrebu za stalnim obrazovanjem i ličnim usavršavanjem i otvoreni su za nove procedure i promene u pogledu očekivanja i vrijednosti tokom vremena.

Psihoterapeuti uviđaju razlike među ljudima, kao što su one koje mogu biti u vezi sa starosnom dobi, polom, društvenim ekonomskim i etničkim porjeklom ili posebnim potrebama onih koji bi mogli biti u posebno nepovoljnom položaju. Oni stiču odgovarajuću obuku, iskustvo ili savjete da bi obezbjedili kompetentnu i adekvatnu uslugu kada postupaju sa svim ovim licima.

Psihoterapeuti shvataju da lični problemi i konflikti mogu da utiču na profesionalnu efikasnost s tim u skladu oni se uzdržavaju od preuzimanja bilo kakve aktivnosti u kojima postoji mogućnost da njihovi lični problemi dovedu do neadekvatnog postupanja ili naškode klijentu, kolegi, studentu ili učesniku istraživanja. Ukoliko su uključeni u takvu aktivnost u trenutkuu kada postanu svesni svojih ličnih problema, oni traže kompetentnu profesionalnu pomoć radi utvrđivanja da li treba da suspenduju, okončaju, ili ograniče obim svojih profesionalnih aktivnosti.

Psihoterapeuti imaju prvenstveno obavezu da poštuju povjerljivost informacija koje dobijaju od lica tokom svog rada kao psihoterapeuta. Oni takve informacije otkrivaju drugima samo uz saglasnost datog lica (ili njegovog pravnog zastupnika), izuzev u onim neobičnim okolnostima pod kojima bi neotkrivanje vjerovatno dovelo do nesumnjive opasnosti po to lice ili po druge. Psihoterapeuti informišu svoje klijente o zakonskim granicama povjerljivosti.

Terapeutski odnos zasniva se na pretpostavci da je ono što se dogodi između psihoterapeuta i klijenta samo njihova stvar i ogrješenje o profesionalno povjerenje smatra se ozbiljno nemoralom i u suprotnosti je sa kodeksom profesije.

Uspješna terapija zahtjeva da terapeut ne bude pod apsolutnom obavezom čuvanja tajne koju mu na bilo koji način nameće klijent. Psihoterapeuti ne treba da gube iz vida svoje moralne dužnosti prema čovječanstvu u cjelini to jest prema ljudima koji nisu njihovi klijenti.

Opšti princip koji je temelj ograničavanja poverljivosti treba da bude taj da povjerljiva informacija koju klijent daje terapeutu jeste vlasništvo klijenta i ne treba da bude otkrivena trećem licu osim ukoliko terapeut procjeni da je to neophodno radi zaštite nečije bezbjednosti.

Psihoterapeuti neće ući niti će održavati profesionalnu vezu u kojoj druge aktivnosti ili odnos između psihoterapeuta i klijenta mogu da ugroze profesinalni ugovor.

Informacija do kojih se dođe kliničkim ili konsultativnim odnosima ili evaluacijom podataka u vezi sa djecom, studentima, zaposlenima i drugima, razmatraju se samo u profesionalne svrhe i samo sa licima kojih se nesumnjivo stvar tiče. Pisani i usmeni izveštaji predstavljaju samo podatke prikupljene u svrhu evaluacije ili reference i na svaki način se nastoji izbjeći nepotrebno izlaganje privatnosti.

Psihoterapeuti koji prezentuju lične informacije dobijene tokom profesionalnog rada u svojim radovima predavanjima ili drugim javnim forumima moraju bilo pribaviti prethodnu saglasnost da to učine ili adekvatno prikriti sve informacije koje otkrivaju identitet.

Psihoterapeuti poštuju integritet i štite dobrobit osoba i grupa sa kojima rade.

Psihoterapeuti naglašavaju značaj podsticanja razvoja svake osobe.

Psihoterapeuti brinu o sebi i drugima (fizički, psihički itd) imajući na umu jedinstvenost i vrijednost svakoga.

Psihoterapeuti uzimaju u obzir posljedice vlastitih postupaka kao i klijenata polaznika obuke, terapeuta supervizora, savjetnika, itd.

Psihoterapeuti su stalno svesni vlastitih potreba i svog potencijalno uticajnog položaja s obzirom na klijente. Oni izbegavaju eksploataciju povjerenja i zavisnosti takvih lica. Psihoterapeuti čine sve napore da izbegnu dvojne odnose koji bi mogli da utiču na njihov profesionalni sud ili povećati rizik od eksploatacije. Primjeri takvih dvojnih relacija uključuju, ali nisu ograničeni, profesionalnu pomoć ili istraživanje sa zaposlenima, studentima, licima pod supervizijom, bliskim prijateljima ili rođacima. Seksualna bliskost sa bilo kojim od ovih klijenata, studenata, lica koja su na obuci i učesnika u istraživanju nemoralne su.

Kada psihoterapeut pristane da pruži usluge klijentu na zahtev trećeg lica psihoterapeut preuzima na sebe odgovornost da objasni prirodu relacija svim stranama kojih se to tiče.

U slučajevima kada zahtevi organizacije nalažu psihoterapeutima da prekrše ove ili bilo koje etičke principe psihoterapeuti objašnjavaju prirodu konflikta između tih zahteva i tih principa. Oni obaveštavaju sve strane o svojim etičkim dužnostima psihoterapeuta i preduzimaju odgovarajuće radnje.

Psihoterapeuti unapred prave finansijske aranžmane koji štite najbolje interese klijenata, studenata, lica u obuci ili učesnika u istraživanju i koje oni jasno shvataju.

Oni ne daju niti primaju novčane nadoknade za upućivanje klijenata na profesionalne usluge.

Psihoterapeuti okončavaju klinički ili savetodavni odnos čim postane prilično jasno da klijent nema koristi od njega ili kada god klijent to zahteva. Oni pružaju pomoć klijentu da pronađe alternativne izvore pomoći.

Psihoterapeuti postupaju sa dužnim poštovanjem prema potrebama i posebnim sposobnostima i obavezama svojih kolega u oblasti psihoterapije, psihologije, medicine i drugih oblasti. Oni poštuju prava i obaveze institucija ili organizacija sa kojima su ove druge kolege u vezi.

Psihoterapeuti shvataju oblasti kompetencije srodnih profesija. Oni koriste u punoj mjeri sve profesionalne, tehničke i administrativne resurse koji služe najboljim interesima klijenata. Odsustvo formalnih veza sa profesionalcima iz druge oblasti ne oslobađa psihoterapeute odgovornosti da obezbede svojim klijentima najbolju profesionalnu uslugu niti ih oslobađa obaveze da predviđaju i budu marljivi i taktični u pribavljanju komplementarne ili pribavljanje alternativne pomoći koja je neophodna.

Psihoterapeuti znaju i uzimaju u obzir tradiciju i praksu drugih profesionalnih grupa sa kojima rade i oni sarađuju u punoj mjeri sa takvim grupama. Ukoliko neko lice dobije slične usluge od drugog profesionalca psihoterapeut pažljivo razmatra taj profesionalni odnos i postupa sa oprezom i osetljivošću kako sa obzirom na terapeutska pitanja tako i s obzirom na dobrobit klijenta. Psihoterapeut razmatra ovo pitanje sa klijentom kako bi na minimum sveo rizik od zabune i konflikta i traži, gde je to moguće, da održava jasan i saglasan odnos sa drugim angažovanim profesionalcima.

Psihoterapeuti ne iskorištavaju svoje profesionalne relacije sa klijentima, licima nad kojima vrše superviziju, studentima, zaposlenima niti učesnicima u istraživanju seksualno ili na bilo koji drugi način.

Psihoterapeuti ne tolerišu niti se upuštaju u seksualno uznemiravanje. Seksualno uznemiravanje definiše se kao niz namjernih ili ponovljenih komentara, gestova ili fizičkih kontakata seksualne prirode koje primalac ne želi.

Kada psihoterapeuti znaju za kršenje etike od strane drugog psihoterapeuta i onda kada to izgleda prikladno, oni pokušavaju da taj problem riješe neformalno skrećući pažnju tog psihoterapeuta na njegovo ponašanje. Ukoliko se radi o manjem prekršaju i/ili se čini da je uzrokovan nedostatkom osjetljivosti, znanja ili iskustva, ovakvo neformalno riješenje obično je adekvatno. Ovakvi neformalni korektivni postupci vrše se uzimajući u obzir sva prava na povjerljivost koja su primjenljiva. Ukoliko izgleda da se kršenje ne može popraviti nekim neformalnim rešenjem, ili je ozbiljnije prirode, psihoterapeuti skreću pažnju na to odgovarajućoj instituciji, asocijaciji ili komitetu za profesionalnu etiku i ponašanje.

Na početku psihoterapeutskog tretmana, od psihoterapeuta se traži da skrenu pažnju klijentima na njihova prava, sa posebnim akcentom na slijedeća:

• psihoterapeutsku metodu koja se koristi,
• trajanje i obim terapeutske relacije,
• finansijski uslovi tretmana,
• povjerljivost.

Klijentu treba dati mogućnost da odluči da li želi da uđe u psihoterapiju i, ako to želi, sa kim. Informacije koje se daju klijentima moraju biti činjenično tačne / objektivne i istinite.

Odluka da se sprovede istaživanje zasniva se na promišljenom sudu individualnog psihoterapeuta o tome kako da na najbolji način da doprinos nauci i dobrobiti čoveka. Kada donese odluku da sprovede istraživanje, psihoterapeut razmatra alternativne pravce u koji bi energija i resursi potrebni za istraživanje mogli da se ulože. Na osnovu ovog razmatranja, psihoterapeut vrši istraživanje s obzirom i brigom za dostojanstvo i dobrobit ljudi koji učestvuju i sa znanjem o propisima i profesionalnim standardima koji upravljaju sprovođenje istraživanja u kojima učestvuju ljudska bića.

Prilikom planiranja studije, psihoterapeut koji sprovodi istraživanje (istraživač) dužan je da izvrši brižljivu evaluaciju njene moralne prihvatljivosti. U onoj meri u kojoj odmjeravanje naučnih i humanih vrijednosti nagovještava kompromitovanje bilo kog principa, istraživač ima isto toliku odgovornost da potraži etički savjet i preduzme stroge mjere predostrožnosti kako bi zaštitio učesnike.

Istraživač uvek zadržava odgovornost za obezbjeđivanje etične prakse u istraživanju.

Istraživač je takođe odgovoran za etično postupanje prema učesnicima istraživanja od strane saradnika, pomoćnika, studenata i zaposlenih, od kojih svi, međutim, imaju istu takvu obavezu.

Izuzev u istraživanjima minimalnog rizika, istraživač postiže jasan i pošten dogovor sa učesnicima istraživanja pre nego što uzmu učešća, a koji razjašnjava obaveze i odgovornosti svakoga od njih. Istraživač ima obavezu da održi sva obećanja i sve ono na šta se obavezao ovim sporazumom. Istraživač obaveštava učesnike o svim aspektima istraživanja za koje se osnovano može pretpostaviti da mogu uticati na spremnost učesnika i objašnjava sve druge aspekte istraživanja o kojima se učesnici raspituju. Propust da se na ovakav način u potpunosti otkriju pojedinosti prije pribavljanja obavještene saglasnosti zahteva dodatne mjere za zaštitu doborobiti i dostojanstva učesnika u istraživanju. Istaživanja sa djecom ili sa učesnicima (subjektima) koji su hendikepirani na način koji ograničava njihovu sposobnost razumevanja i/ili komunikacije zahtjevaju posebne postupke zaštite.

Tamo gde je neophodno, od psihoterapeuta se zahtjeva da vrše istraživanja i rade interdisciplinarno sa predstavnicima drugih nauka za dobrobit klijenta.

U interesu naučnog i teoretskog napretka psihoterapije, psihoterapeuti treba da učestvuju u odgovarajućim istraživačkim projektima.

Psihoterapeutska istraživanja kao i publikacije podložni su gore navedenim etičkim smjernicama. Interesi klijenta su najvažniji.

Informacije o učesnicima istraživanja do kojih se dođe u toku istraživanja povjerljivi su izuzev ukoliko se prethodno ne dogovori suprotno. Kada postoji mogućnost da drugi dođu do takvih informacija, ovakva mogućnost, zajedno sa planovima za zaštitu tajnosti objašnjava se učesniku kao deo postupka za pribavljanje saglasnosti na osnovu potpune obavještenosti.

Od psihoterapeuta se zahtjeva da rade odgovorno, posebno s obzirom na posebnu prirodu psihoterapeutskog odnosa koji se gradi na povjerenju i izvesnom stepenu zavisnosti. Neodgovornost na planu povjerenja i zavisnosti u psihoterapeutskom odnosu predstavlja ozbiljan propust u tretmanu. Slijedeće zabrane moraju se poštovati:

• Psihoterapeut ne smije seksualno iskorištavati svog klijenta
• Psihoterapeut ne smije emocionalno iskorištavati svog klijenta.
• Psihoterapeut ne smije socijalno iskorištavati svog klijenta.
• Psihoterapeut ne smije finansijski iskorištavati svog klijenta.
• Psihoterapeut ne smije obmanjivati svog klijenta.
• Psihoterapeut ne smije otkriti povjerljive informacije koje mu otkrije klijent.
• Psihoterapeut ne smije da se bavi nikakvom «terapijom» koja je u stvari samo prikrivena policijska mera.
• Psihoterapeut ne smije dopustiti da se religiozni, nacionalni, rasni, političko-partijski ili društveni stavovi nađu na putu između njegove profesionalne dužnosti i njegovog klijenta.